زبدة الاصول (کتاب)

«زبدة الاصول» از آثار شیخ بهایى (۱۰۳۰-۹۵۳ ق) است که در آن خلاصه‌اى از علم اصول بیان شده است، ولذا آن را «زبده» نامیده است.

مؤلف

بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی، معروف به شیخ ‌بهایی (۱۰۳۰-۹۵۳ ق)، فیلسوف عارف و دانشمند نامدار شیعه و صاحب آثار متعدد در فنون مختلف است. هوش و استعداد منحصر به فرد، از ویژگی های بارز اوست. وی مدتی در دربار صفوی در اصفهان منصب شیخ الاسلامی داشت.

شیخ بهایی شاگردان بزرگی تربیت کرده است از جمله: ملاصدرا و ملا محمدتقی مجلسی.

صمدیه، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم واللیله، شرح من لایحضره الفقیه، تأویل الآیات و الحساب از دیگر آثار علمی اوست.

گزارش محتوا

کتاب «زبدة الأصول» از پنج بخش کلى با عنوان «منهج» تشکیل شده است که هر منهج نیز مشتمل بر فصولى است.

منهج اول:

مقدمات در ابتداى کتاب، شامل سه مطلب است. مطلب اول احوال و مبادى منطقى و در نه فصل از جمله فصولى در تعریف علم اصول، در جزیى و کلى و نیز در ذاتى و عرضى و در احکام قضایا و قیاس استثنائى مى‌باشد. مطلب دوم در مبادى لغوى در شش فصل تنظیم شده است که احوال معنا، اشتراک و ترادف، حقیقت و مجاز و مشتق از آن جمله است. مطلب سوم در مبادى احکام بوده و شامل فصول و مسایل متعدد از قبیل حد حکم، حسن و قبح، حد واجب، واجب کفایى و مخیر، صحیح، باطل و مباح مى‌باشد.

منهج دوم:

با عنوان ادله شرعیه شامل چهار مطلب است: کتاب، سنت، اجماع و استصحاب. برخى از عناوین فصول این بخش عبارتند از: فصلى در تواتر قرآن و تعبد به آن، خبر واحد در تزکیه راوى و سرانجام تذنیب در قیاس.

منهج سوم:

این بخش از کتاب با عنوان مشترکات کتاب و سنت در هفت مطلب آمده است: مطلب اول در امر و نهى و شامل فصل مره و تکرار، وفور و تراخى‌ مطلب دوم در عام و خاص و شامل چهارده فصل از جمله تخصیص و اقسام آن، تخصیص کتاب و سنت، تنافى عام و خاص و استثناء چهار مطلب بعدى، مطلق و مقید، مجمل و مبین، ظاهر و مأول، منطوق و مفهوم است و مطلب آخر در سنخ مى‌باشد.

منهج چهارم:

در اجتهاد و تقلید و در چهار فصل اجتهاد نبى، تصویب و تخطئه و تقلید در اصول دین تدوین است.

منهج پنجم:

آخرین منهج کتاب در ترجیحات است و ترجیح به متن و مدلول را مورد واکاوى قرار داده است‌.

منابع

• نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.

متن کتاب

زبدة الأصول